คุณวรวิทย์ ตงศิริ ไกด์ประจำจังหวัดสกลนคร

การตามย้อนรอย พืชล้ำค่าสีน้ำเงิน จึงเริ่มขึ้น จากกรุงเทพ สู่ สกลนคร ใช้เวลาเดินทางด้วยรถยนต์จาก กรุงเทพ-รังสิต-อยุธยา-สระบุรี-โคราช-สุรินทร์- กาฬสินธ์-สกลนคร ระยะทาง 644 กิโลเมตร เป็นเวลา 9 ชั่วโมง และการได้พบปะพูดคุยกับไกด์ ท้องถิ่น ฤาษีแห่งสกลนคร มีฉายาว่า ท้าวไซยคำเลาะ “ในระหว่างที่เข้าภาวนาในถ้ำ ได้ค้นพบความลับหลายอย่าง หนึ่งในนั้นคือหลักฐานทางโบราณคดีชิ้นสำคัญ เศษเครื่องปั้นดินเผาที่มีสีน้ำเงินติดอยู่ จึงสันนิษฐานได้ว่า คราม ได้มีการใช้งานในสกลนคร ตั้งแต่เมื่อ 500 ปีก่อน”